Gmina Klin historia w skrócie
Gmina Klin znajduje się w regionie Górnej Orawy. Cały region był od średniowiecza częścią Królestwa Węgier, najpierw wchodził w skład wielkiego komitatu zwoleńskiego a później do samodzielnego ,, feudalnego państwa,, orawskiego z siedzibą na Zamku Orawskim. Cały region, w którym aktualnie leży Klin, był w dalekiej przeszłości bardzo słabo zaludniony…
Czytaj więcejMieszkali tu głównie pasterze bydła i owiec. Byli poddanymi ,, feudalnego państwa,, orawskiego z siedzibą na Zamku Orawskim. Sytuacja zmieniła się w XVI wieku, kiedy dobra orawskie uzyskał ród Thurzo, który rozpoczął ambitny i rozległy program kolonizacji, podczas którego powstało wiele nowych wsi. Jedną z nich stał się Klin.
Klin został założony z inicjatywy Franciszka Thurzo przed 1567 rokiem. Sołtysem, który założył nową wieś był Jakub Kohút, pochodzący ze wsi Ústie. Sołtys przyprowadził do wsi kilka rodzin. Wieś założono w ciężkim podhalańskim środowisku, jej mieszkańcy byli przez 16 lat zwolnieni od obowiązków, aby panowie im ułatwili początek gospodarzenia. Było to w czasach najazdów tureckich i wojen religijnych , dlatego początki istnienia wsi Klin nie obyły się bez problemów. Z tego powodu hrabia Juraj Thurzo wydał w dniu 17 lipca 1613 roku nowy akt założycielski. Wieś została założona na prawie wołoskim. Równocześnie wydzielono obszar wsi. Obowiązki poddanych były określone w urbariarzu z 1623 roku
Od jej założenia wieś Klin wiedli sołtysi (dziedziczni rychtarze) z rodu Klinowskich. Członkowie tej rodziny brali aktywny udział w walkach po stronie cesarza przeciwko oddziałom kuruców, który prowadził Gašpar Pika i w 1672 roku wtargnął na Orawę. Rodzina Klinowskich otrzymała tytuł szlachecki. Podczas najazdów tureckich i powstań kuruców wieś Klin została spalona przez wojska polsko-litewskie, walczące po stronie cesarza Leopolda I Habsburga. W XVIII wieku sytuacja zmieniła się. Klin przestał funkcjonować na prawie wołoskim . Jego prawa i obowiązki uregulowała Regulacja urbarialna przeprowadzona w latach 1770 – 1775 na rozkaz cesarzowej Marii Teresy. Stanowisko sołtysa zostało zlikwidowane a wsie wiedli wybierani rychtarze i rada gminna.
Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i hodowlą zwierząt. We wsi pracowali rzemieślnicy, na przykład młynarze. W XVIII wieku najważniejszym rzemiosłem stało się tkanie płótna W gminie uprawiano len, produkowano z niego płótno i z sukcesem handlowano nim daleko poza granicami regionu. W XIX wieku doszło do upadku płóciennictwa , na co miał negatywny wpływ import przemysłowo produkowanych tekstylii.
Po rewolucji w latach 1848 – 1849 został zniesiony feudalizm a z byłych poddanych stali się wolni rolnicy. Wyrównanie majątkowe między Orawskim Komposesariatem a mieszkańcami gminy Klin doprowadziło do długoletnich sporów, które zostały ukończone Umową urabarialną zawartą 23 września 1875 roku. Gospodarzeniem na gruntach i ziemi, które Orawski Komposesoriat odstąpił na rzecz byłych poddanych została powierzona Wspólnota Byłych Właścicieli Gruntów Klin. Głównym źródłem dochodów tej Wspólnoty były początkowo dochody ze sprzedaży drzewa. Wspólnota prowadziła działalność zgodnie ze statutem także po 1945 roku. W 1958 roku Wspólnota została rozwiązana a majątek leśny przeszedł pod administrację Lasów Państwowych. Wspólnota Właścicieli Gruntów reaktywowała swoją działalność gospodarczą w 1991roku.
Głębokie ślady na życiu mieszkańców pozostawiła po sobie pierwsza wojna światowa. Wielu mężczyzn i chłopców ze wsi straciło życie i wielu zostało rannych. Jesienią 1918 roku wyczerpani wojną mieszkańcy przyłączyli się do powstania przeciwko Austro-Węgrom i przyczynili się do ich rozpadu a następnie powstania Czechosłowacji. Kolejnym dużym ciosem była druga wojna światowa i Słowackie Powstanie Narodowe . W walkach przeciwko faszyzmowi poległo i było rannych wielu mieszkańców wsi. Przesunięcie się frontu i wyzwolenie w 1945 roku spowodowały wielkie szkody w gminie.
Większość mieszkańcó, także w XX wieku, utrzymywała się z rolnictwa i hodowli zwierząt. We wsi pracowali rzemieślnicy, karczmarze i kupcy. po drugiej wojnie światowej wiele rzeczy się zmieniło. Z inicjatywy państwa wkładano wiele wysiłku w utworzenie spółdzielni rolniczych. Wysiłki te osiągneły swój cel i w 1973 roku większość gruntów we wsi przejął pod swoje zarządzanie Majątek Państwowy w Namiestowie. Po 1991 roku rolnicy usamodzielnili się.
Ze względu na złą sytuacją społeczną wielu mieszkańców Klinu zaczęło szukać pracy daleko poza regionem. W drugiej połowie XIX wieku i w XX wieku były to USA, Francja , Belgia i Niemcy. Po 1954 roku ludzie mogli znaleźć zatrudnienie w nowych zawodach i zakładach w kraju. W 1954 roku w Klinie założono Zakład Gminny, znany jako Drobny Zakład. Wykonywał on różne drobne prace budowlane, ślusarskie, stolarskie i techniczne. Angażował się w projektach budowlanych w gminie, wliczając budowę sklepu, Domu Kultury i wodociągu. Aktualnie Klin jest szybko rozwijającą się gminą
Podstawowe wykształcenie zapewniała mieszkańcom Szkoła Ludowa, która powstała w 1834. Od 1869 roku obowiązywała ustawa o obowiązkowych szkolnictwie . stary budynek szkolny z połowy XIX wieku był używany do 1928 roku, kiedy zacząto używać nowy budynek szkolny. Niestety pomieszczenia nie wystarczały dla wysokiej liczby dzieci, dlatego uczono się na zmiany. Budynek, chociaż został odnowiony, nie spełniał wymagań. Nowy budynek szkolny został wybudowany w 1962 roku . W tym budynku szkolnym , który niedawno odnowiono, prowadzone jest nauczanie do dzisiaj.
Mieszkańcy wsi Klin byli i są aktualnie w większości wyznania rzymskokatolickiego. Gmina od jej założenia, była filią parafiii w Namiestowie, poźniej w Żubrohławie. Samodzielna parafia w Klinie powstała w 1998 roku. Pierwszą świątynią w gminie stała się kapliczka poświęcona św. Antoniemu z Padwy z 1826 roku.W 1912 kapliczką rozbudowano i zrekonstruowano. W latach 1993 – 1997 kapliczkę przebudowano na nowoczesny kościół, który służy wiernym do dnia dzisiejszego.
Ważną instytucją kulturową w Kline było Towarzystwo Orol, założone w 1922 roku. Towarzystwo wybudowało na swoje potrzeby Dom Kultury, nazywany ,,Orlovnią,, dokończony w 1927 roku. Orlovňa była wykorzystywana głównie w celach kulturowych , także po drugiej wojnie światowej kiedy znajdowało się w niej kino. W 1991 roku zburzono ją. W roli centrum kulturowego wsi zastąpił ją wybudowany w 80 latach XX wieku Dom Kultury.
Dla rozwoju zajęć sportowych miało kluczowe znaczenie założenie klubu sportowego TJ Tatran Klin, który powstał w 1962 roku. Klub sportowy zajmował się głównie piłką nożną. W 60 latach XX wieku sportowcom wybudowano boisko do piłki nożnej, które jest używane do dzisiaj.
Spomiędzy sportów zimowych największe znaczenie ma narciarstwo. W 90 latach XX wieku wybudowano tu wyciąg narciarski i został dokończony areał dla nart biegowych.
Klińskie torfowisko (Klinské rašelinisko)
Niedaleko Gminy Klin znajduje się mniejsze torfowisko przejściowego typu, które w 1967 roku zostało ogłoszone za Państwowy Rezerwat Przyrody Klińskie Torfowisko (później za Narodowy Rezerwat Przyrody Klińskie Torfowisko). Jego obszar jest w obecnie ogrodzony drewnianym ogrodzeniem z żerdzi świerkowych, aby zapobiec przedostawaniu się bydła na tereny rezerwatu. Jest to najstarszy obszar chronionego krajobrazu założony w celu zachowania siedlisk na torfowisku na terenie Orawy…
Czytaj więcejAktualnie wchodzi w skład strefy B Obszaru Chronionego Krajobrazu Górna Orawa , który jest pierwszym obszarem chronionym na tak dużą skalę na Słowacji, gdzie dokonano podziału na strefy. Jest to również część obszaru o znaczeniu europejskim – Torfowiska Białej Orawy. Klińskie Torfowisko Klinskie leży na skraju neogenicznego Orawskiego basenu sedymentacyjnego , na południowy zachód od gminy Klin, między starą a nową drogą łączącą Namiestów i Klin, w odległości około 2 km od Namiestowa.
Tereny torfowiska leżą na dolnym skraju południowo-wschodniego zbocza góry Kunov (744 m n.p.m). Lokalizacja jest położona na wysokości od 615 do 620 m n.p.m., ze skłonem na południowy zachód. Teren Klińskiego Torfowiska o powierzchni 15,3 ha jest rozwiniętym i zachowanym torfowiskiem wierzchowinowym, zasilanym wyłącznie wodą opadową. Woda zatrzymuje się nie tylko pod warstwą próchnicy , torfowca i krzewinkami borówki bagiennej, ale także na zachód od centralnej części torfowiska, a także w licznych obszarach wodnych. Wiele z nich zostało sztucznie stworzonych, co jest widoczne z ich wyglądu (pionowe krawędzie, w przeważającej mierze dokładny kształt koła). Większość tych zbiorników wodnych została stworzona przez gospodarkę wodną, ale także przez wydobywanie torfu wykorzystywanego przez mieszkańców do ogrzewania mieszkań.
Podobnie jak w innych torfowiskach orawskich, także na Klińskim Torfowisku występują tzw. šlenky, czyli sztuczne utworzone jamy. Znajdują się one obecnie na różnych etapach wegetacji, są pokryte głównie torfowcami, turzycami i wełniankami. Ponieważ woda jest niezbędna dla torfowisk, te wodne jamy grają rolą rezerwuarów wody, są bardzo ważne dla zachowania i istnienia torfowisk. Są również ważne dla zwierząt i roślin, które w nich żyją. Torfowiska Klinskie należą do torfowisk wysokich , które z kolei należą do najbardziej ekstremalnych pod względem warunków ekologicznych ekosystemów na Słowacji.
Torfowiska te są także nazywane kotłowymi, nawiązuując do ich ukształtowania w kępy, wypukłe kotły które sią tam znajdują. Panuje tam ekstremalnie kwaśne środowisko z bardzo małą zawartością składników odrzywczych, co odpowiada tylko bardzo niewielkiej i bardzo specyficznej grupie organizmów.
Największą powierzchnię torfowiska zajmuje torfowiec bagienny. Większa część roślin ma formę niskich porostów lub krzewinek, przystosowanych do rozwoju w środowisku skrajnie ubogim w składniki pokarmowe i nieprzyjaznych warunków życiowych. Kolejną rośliną typową dla Klińskiego Torfowiska jest niski krzaczek z przyjemnym aromatem -– bagno zwyczajne. Oprócz niego rośnie tu bażyna obupłciowa, modrzewnica, modrzewnica pospolita, żurawina wielkoowocowa, żurawina drobnolistkowa, borówka bagienna, bobrek trójlistkowy, siedmiopalecznik błotny, wełnianka pochwowata, turzyca skąpokwiatowa, turzyca strunowa, turzyca bagienna, turzyca nitkowata, wełnianka wąskolistna, przygiełka biała i wiele innych.z roślin mięsożernych, które niewystarczające substancje pokarmowe z gruntu kompensują sobie substancjami pokarmowymi z ułowionych owadów występują tu rosiczka okrągłolistna, tłustosz pospolity i pływacz drobny.
Z drzew i krzewów, które rosną na Klińskim Torfowisku, warto wspomnieć takie gatunki jak sosna zwyczajna, brzoza zwisła, różne gatunki wierzb, jesion wyniosły, topola osika, z krzewów – różę dziką i głóg jednoszyjkowy.
Z gatunków fauny na pewno bardzo interesujące są różnokolorowe motyle, przede wszystkim bardzo cenny szlaczkoń torfowiec. Występuje tylko w trzech miejscach na Słowacji. Na Klińskim Torfowisku można spotkać kilka gatunków dwuskrzydłych i mrówek. Bardzo duże znaczenie mają występujące tu liczne gatunki ważek. Zaobserwowano tu występowanie pałątki niebieskookiej, łątki pospolitej, żagnicy błękitnej, łunicy czerwonej, szablaka czarnego a przede wszystkim potwierdzono tu występowanie unikatowe na Słowacji ważki zalotki czerwonawej.Na Klińskim Torfowisku potwierdzono występowanie rzadkich mięczaków.
Kolejną grupą ze świata zwierząt, która tu występuje to gady i płazy. Z nich warto wspomnieć żabę jeziorkową, traszkę grzebieniastą, jaszczurkę żyworodną, zaskrońca zwyczajnego, żmiję zygzakowatą i padalca zwyczajnego.
Z ptaków występują tu bekas kszyk, pokląskwa, dziwonia zwyczajna, świergotek łąkowy, świergotek drzewny, sroka zwyczajna i makolągwa zwyczajna.
Ze ssaków znajdziemy tu gatunki takie jak sarna europejska, lis rudy, łasica pospolita, gronostaj europejski, kuna domowa i różne gatunki gryzoni i owadożerców.
Kaplica św. Antoniego z Padwy
Znajduje się w dolnej części miejscowości Klin. Jest dowodem płócienniczej historii miejscowości. Wyraźnie na niej widać elementy stylu klasycystycznego. Należy do grupy posiadłości płócienniczych w miejscowości. Prawdopodobnie została zbudowana w pierwszej połowie XIX wieku.
Dworki płócienników w Klinie i okolicy
Dworki tkaczy płótna i dziedzictwo architektury płócienników na Orawie to unikatowe zjawisko kulturowe o znaczeniu ogólnosłowackim. Dworkami płócienników nazywamy domy mieszkalne wybudowane przez orawskich tkaczy płótna, głównie do celów mieszkalnych, ale czasami także do prowadzenia rzemiosła płócienniczego, najczęściej do magazynowania towaru. Do architektury płócienników należą na przykład budynki farbiarni i maglowni, pojedyncze budynki magazynowe i obiekty drewniane…
Czytaj więcejZ punktu widzenia geograficznego dworki tkaczy płótna, czyli płócienników były budowane w tzw. wsiach płócienniczych na Górnej Orawie. tak nazywano wsie lun zespół wsi, , których liczbą nie zawsze interpretowano w podobny sposób. Po słowackiej stronie Orawy znajdował się rdzeń takich wsi i małych miasteczek, takich jak Bobrów, Żubrohława, Klin, Szczepanów nad Orawą, część Dolny Szczepanów, Namiestów i byłe, teraz zalane wsie Slanica, Ústie nad Orawou, Osada i Hamre. Po polskiej stronie Orawy rzemiosło płóciennicze rozwijało się głównie w okolicy Dolnej Lipnicy, ale także w innych wioskach.
Sama nazwa dworków płócienników używana w stosunku do domów mieszkalnych jest nieco myląca, ponieważ większość tkaczy płótna nie miała tytułów szlacheckich (wyjątek stanowili Bernolákovcy ze Slanicy i Klinowscy z Klinu). Termin dworek-kuria wiąże się z nazwą siedzib członków uprzywilejowanych warstw społeczeństwa. Być może dworki szlacheckie i kasztele były jednym z inspirujących źródeł dla budowniczych budynków mieszkalnych tkaczy płótna. Płóciennicy często nie tylko byli równali się z nimi pod względem architektonicznym, ale także je często je przewyższali.
Pod względem horyzontu czasu architektura płócienników była budowana od XVII wieku aż do początku XX wieku. Oczywiście, że było to związane z rozwojem, rozmachem i następnie stopniowym upadkiem samego rzemiosła i związanego z nim handlem. Niektórym płóciennikom udało dzięki swojemu rzemiosłu znacznie wzbogacić się, a swój nowy status społeczny wyrażali swoimi wystawnymi domami. Drobniejsi rzemieślnicy-płóciennicy starali sią do nich upodobnić i stosowali wiele elementów architektonicznych , chociaż w dużo mniejszym zakresie.
Typową wsią płócienników lub nawet bardziej miasteczkiem ,,oppidum,, był Bobrów. Bobrowczanie handlowali płótnem już w XVIII wieku. W 1732 roku został tu zbudowany prawdopodobnie pierwszy magiel. w latach 1825/1826 w Bobrowie było już 8 magli , najwięcej w całym dzisiejszym Powiecie Namiestów. we wsi działał też cech farbiarzy. Ze strony urbanistycznej Bobrów był w górnoorawskiej okolicy wyjątkowy, już w 1822 roku oprócz 5 magli i farbiarni było tu ponad 38 murowanych domów, które były bądź całe murowane lub miały wymurowaną tylko jedną część, lub spichrz.. Znanymi rodzinami płócienników w Bobrowie były rodziny Kompaníkovci, Belvončíkovci, Koštialikovci, Vlošákovci i Odrobiniakovci. Pod wpływem różnym okoliczności, głównie ze względu na budowę zaporowego Zbiornika Orawskiego, tzw. Jeziora Orawskiego do dziś zachowały się w Bobrowie tylko trzy domy, które w pełni lub tylko we fragmentach zachowały elementy tradycyjnej architektury płócienników.
Kolejną wsią o tradycji tkackiej była Żubrohława(Zubrohlava), znajdująca sią w sąsiedztwie Bobrowa. Miejscowe płóciennictwo podobnie rozwijało się tu od końca XVIII wieku. W 1788 roku osiedlił sią tu z pochodzenia Żyd, Jozef Kunst, który przyczynił się do budowy magla dla Tomaštíka. W 20. latach XIX wieku w Żubrohławie były trzy murowane domy, później ich ilość wzrosła. Wybitnymi rodzinami płócienników byli Tomaštíkovcy i Kovalčíkovcy. Obecnie w pierwotnym stanie znajduje się tylko jeden dworek płócienników, pozostałe były zburzone lub przebudowane
Ważnym centrum Górnoorawskiego płóciennictwa była Slanica. Wraz z Bobrowem należała do wsi z największą liczbą urządzeń produkujących płótno q całej okolicy. Zgodnie ze spisem w 1728 roku w Slanicy były dwa magle z farbiarniami. W 20. latach XIX wieku w slanicy było już pięć murowanych domów i cztery musowane spichrze. Znanymi rodzinami płócienników byli Bernolákovcy, Klinowscy i Gallasovcy. W Slanici znajdowała się znana fabryka farbiarska braci Schifferów. W 1953 wieś została zatopiona przez wody Zbiornika Orawskiego. Podobny los jak Slanicę spotkał kolejne dwie wsie, które w dużej mierze wpisały się do historii orawskiego płóciennictwa. Mieszkańcy dwóch mniejszych wsi orawskich- Hamry i Osada, które zostały zalane w 1953 roku wodami Zbiornika Orawskiego, także zajmowali się płóciennictwem. W Osadzie mieszkały rodziny płócienników takich jak Polačíkovcy i Grígeľovcy. Ważną wsią płócienników było Ústie nad Orawą. W 1728 roku została wydana legitymacja płóciennika miejscowemu słotysowi Jurajovi Bullo. Pierwszy magiel i farbiarnią założyli Kovalíkovcy w 1775 roku, w roku 1836. kolejny magiel założyli Kohútovcy. W 1849 roku we wsi Ústí działało 25 rodzin płócienniczych. Wieś została w 1953 zalana przez Zbiornik Orawski i zniknęła, oprócz cmentarza na których zachowały się grobowce niektórych rodzin płócienniczych.
Miasteczko Namiestów (Námestovo) należało do najważniejszych ośrodków handlu płótnem. Przywilej handlowania płótnem Namiestów otrzymał w 1728 roku. W 1776 roku Namiestów otrzymał prawo organizowania targów i stało się oppidum – miasteczkiem. W namiestowie były trzy magle ew. farbiarnie. W 1884 roku powstało tu Górnoorawskie Towarzystwo PłóciennikówW mieście działały liczne rodziny płóciennicze , z których wyróżniali się Murínovci, po których został neogotycki, rodzinny grobowiec na miejscowym cmentarzu. W mieście jednak zachowało się bardzo mało z pierwotnej architektury. Było to spowodowane przemieszczaniem się frontu pod koniec drugiej wojny światowej oraz zalanie części miasta przez Zbiornik Orawski. Płóciennictwo rozwijało się w znacznej mierze w Dolnym Szczepanowie (Dolnom Štefanove)- dzisiaj częścią wsi Szczepanów nad Orawą (Štefanov nad Oravou). W drugiej połowie XVIII wieku został tu wybudowany magiel i farbiarnia. W 1850 roku magiel już nie pracował. Magiel z farbiarnią należały Kovalíkovców, znajdowały się w pobliżu tzw. Dworku Paliderowskiego, który został zbudowany w 1789 roku. Ten jeden z najstarszych dworków płócienników na Orawie zaniknął w niedalekiej przeszłości. We wsi zachowały sią dwa dworki : Dworek Tholta a i Dworek. Pojteka. Do najważniejszych rodzin płócienników należeli Pojtekovcy, Kovalíkovcy i Bučekovcy.
Architektura budowlana płócienników rozprzestrzeniła się do innych wsi w okolicy Kotliny Górno-Orawskiej. Jeden taki obiekt zachował się we wsi Wawreczka a kolejny znajduje się w polskim Chyžnem.
Chociaż klin nie należał do najważniejszych ośrodków płóciennictwa na Orawie, nie można pominąć faktu, że wniósł swoje piętno do historii płóciennictwa. Już od roku 1728 we wsi zajmował się handlem płótnem ród ziemiański Klinowskich. W 20. latach XIX wieku w Klinie stał jedyny murowany dom. Jednak w którkim czasie , dzięki rozwojowi handlu sytuacja zmieniła się w dużej mierze. Żyły tu znane rodziny płócienników Klinowskich i Skyčákovców. Szczególnie ród Skyčákovów był jednym z najwybitniejszych rodów płócienników. Z tej rodziny pochodziło wiele wybitnych osób,. W Klinie rodzina a wybudowała kilka dworków płócienników, z których jedna była w niedawnej przeszłości zrekonstruowana. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności powstała sytuacja, że właśnie w klinie zachowało się najwięcej dworków płócienników na Orawie, które nie tylko stoją, ale właśnie mieszkańcy gminy je identyfikują.
Orawscy płóciennicy wytworzyli specyficzny styl w budownictwie, który był związany z ich rzemiosłem lub z handlem i w ten unikatowy sposób wytworzyli jeden z najbardziej charakterystycznych elementów dziedzictwa kultury i historii na Orawie. Na elewacjach murowanych domów stosowano klasycystyczne elementy oraz klasycystyczne zasady budowy elewacji. Do dziś nie potrafimy wiarygodnie ustalić, źródeł ich inspiracji budowlanych, oprócz krajowych, ,, węgierskich,, źródeł były też elementy, które przywieźli ze swoich zagranicznych podróży. Zabytki architektury po płóciennikach Górnej Orawy zasłużą sobie większego zainteresowania i ochrony. Tylko kilka dworków zostało uznanych za zabytki chronione ale można i te pozostałe zachować dla przyszłych pokoleń dla zapoznania się z ich bogactwem kulturowym i ważną rolą społeczną.
Posiadłość płóciennicza, ul. Hlavná 212
Najstarsza posiadłość płóciennicza w Klinie znajduje się w bliskości centrum miejscowości przy ulicy Hlavnej. Została wybudowana w pierwszej połowie XIX wieku. Nie tak dawno została poddana renowacji, którą dokonano z wyczuciem, więc teraz ją można podziwiać w prawie autentycznej formie. Przed posiadłością stoi kapliczka konstrukcji słupowej z rzeźbą św. Jana Nepomucena. Budynek stanowi pomnik historii narodowej.
Posiadłość płóciennicza, ul. Hlavná 217
Posiadłość płóciennicza znajduje się w centrum miejscowości Klin przy ulicy Hlavnej. Wbrew kilku rekonstrukcjom zachowały się na niej elementy zdobienia elewacji danego stylu architektonicznego, które świadczą o jej dawnej wzniosłości. Budynek stanowi pomnik historii narodowej. Wybudowany został w połowie XIX wieku.
Kościół św. Antoniego z Padwy
Pierwotnie tu stała kaplica pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy z 1826 roku. Na początku XX wieku kaplicę rozbudowano i w tym okresie dobudowano wieżę. W latach 1998-1997 na podstawie projektu Mariána a Anny Gočów kościół przebudowano do aktualnego stanu. W bryle kościoła odnajdziemy z wyczuciem wkomponowane części starszej budowy. Zachowały się również historyczne ołtarze. W roku 1998 Klin został wydzielony jako osobna parafia.
Amfiteatr i drewniany Szałas
Cały obszar wokół Szałasu to nie tylko restauracja, lecz również miejsce różnych imprez towarzyskich, kulturalnych i sportowych. Często odbywają się tu wystąpienia folklorystyczne, potańcówki, turnieje boksu, jak również typowe dla Klina wystawy hodowli drobnostadnej.
Torfowiska Górnej Orawy
Górna Orawa to północna część regionu Orawa, która graniczy z Polską i jest otoczona masywem Beskidu Orawskiego (Żywieckiego), Magury Orawskiej oraz Tatr Zachodnich- Rogaczy. Tereny górzyste otaczają wyraźnie ukształtowany teren depresji Kotliny Górno-orawskiej, która płynnie przechodzi do nowotarskiego basenu sedymentacyjnego na terenie Polski.
Czytaj więcejWiększość obszaru Górnej Orawy znajduje się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Górna Orawa, który jest pierwszym obszarem chronionym na tak dużą skalę na Słowacji, gdzie przeprowadzono podział na strefy i jest również częścią obszaru Natura 2000 o znaczeniu europejskim.
Górna Orawa jest wyjątkowym obszarem nie tylko w regionie Orawy, ale także w ramach całej Słowacji, głównie ze względu na występujące tu, dobrze zachowane i stosunkowo duże torfowiska, głównie przy granicy z Polską. Całkowita powierzchnia torfowisk na Górnej Orawie wynosi około 800 hektarów. W przeszłości obszar ten był znacznie większy, ale wylesianie, sztuczne odwadnianie, a zwłaszcza wydobycie torfu, zmniejszyło liczbę torfowisk. Dlatego stały się cennymi i zagrożonymi. W Obszarze Chronionego Krajobrazu Górna Orawa torfowiska należą do strefy ochrony przyrody B. Do najbardziej znanych należą Klińskie Torfowisko, torfowiska Beniadowskie, Mutniańskie, w Słonej Wodzie i Spálenom grúniku, Tisownicy, torfowisko Rudná i najobszerniejsze torfowisko Sosnina w pobliżu Suchej Góry.
Głównym źródłem wody dla torfowiska są wody powierzchniowe i opadowe. Woda zatrzymuje się głównie w warstwach porostów torfowca błotnego i borówki bagiennej, w niektórych torfowiskach tworzy liczne stawy. Większość tych obszarów wodnych powstała naturalnie, ale niektóre z nich zostały wytworzone w wyniku ingerencji człowieka, związanej głównie odwadnianiem torfowisk lub działalności mieszkańców, którzy nielegalnie wydobywali torf. Sztucznie wytworzone oczka wodne – ,,šlenky,, są w różnych stadium zarastania torfowcem , turzycami i wełniankami.
Na Górnej Orawie występują wszystkie trzy typy torfowisk, jakie istnieją na Słowacji – niskie, wysokie i przejściowe. Ich ekosystemy należą do najbardziej ekstremalnych ekosystemów na Słowacji. Wysokie torfowiska mają bardzo kwaśne środowisko o ponadprzeciętnie niskiej zawartości składników odżywczych, które odpowiada niewielkiej i bardzo specyficznej grupie organizmów, jest głównie zaopatrywane w wodę opadową. Rosną tam najczęściej rośliny lubiące zakwaszone i wilgotne środowisko, które nie wymagają składników odżywczych, bogatych w minerały. Torfowiska niskie są zasilane przez wody powierzchniowe i gruntowe , bogatsze w składniki odżywcze i są bardziej zróżnicowane gatunkowo. Torfowiska przejściowe przedstawiają przejście między torfowiskami niskimi i wysokimi.
Największą powierzchnię torfowisk zajmują porosty torfowca błotnego, który funkcjonuje w tym środowisku jak gąbka, która absorbuje i przechowuje wodę oraz wyrównuje poziom pH czym wytwarza odpowiednie warunki dla innych roślin. Potrafi zatrzymać wodę w ilości dwudziestokrotności swojej własnej wagi. Przeważna większość roślin ma przyziemną – krzewinkową formę, odpowiednią dla życia w środowisku z brakującymi składnikami odżywczymi i w nieprzyjaznym warunkach życiowych. Taką formę ma także kolejna z typowych dla trofowisk roślin – bagno zwyczajne. To niska krzewinka e zdrewniałymi pędami i skórzystymi listkami. bagno błotne jest ciekawe ze względu na wyraźny, przyjemny aromat , który wydziela po odłamaniu gałązek lub oderwaniu liści. Wraz z nim na torfowisku rośnie borówka bagienna, modrzewnica pospolita, żurawina wielkoowocowa i bażyna obupłciowa.Wszystkie te rośliny mają podobną formę krzewinkową jak bagno zwyczajne , ale ich liście mają wierzchną stronę pokrytą woskową warstwą, który hamuje zbyt intensywne parowanie.
Kolejną grupę roślin przystosowaną do życia na torfowisku stanowią rośliny owadożerne. Te rozwinęły w rzeszy roślin wyjątkową metodę uzupełniania brakujących składników odżywczych, przez co zwiększyły swoją zdolność do przeżycia. Wabią owady do swoich liści pułapkowych gdzie je chwytają i trawią (lepiąca substancja w kwiatach, liściach), owady się tam przylepią , zginą a roślina je pomału strawi. Takimi roślinami mięsożernymi są rosiczka okrągłolistna, tłustosz pospolity i pływacz drobny. Kolejnymi przedstawicielami flory torfowisk są bobrek trójlistkowy, kukułka szerokolistna, storczyk kukawka, storczyk męski, czermień błotna i wiele innych rzadkich gatunków turzyc , jak na przykład turzyca skąpokwiatowa, turzyca strunowa i turzyca bagienna, kolejne to wełnianka pochwowata, wełnianka wąskolistna lub przygiełka biała. Swoimi białymi kwiatami , szczególnie kwitnące wełnianki, zmieniają torfowiska w biały, jakby zaśnieżony obszar
Miejscami na torfowiskach występują większe lub mniejsze zgrupowania drzew i krzewów, rosnących najczęściej w miejscach z niską wilgotnością. gatunki drzew pojawiające się w tych miejscach to najczęściej sosna zwyczajna, świerk zwyczajny, brzoza zwisła , różne gatunki wierzb, jesion wyniosły, topola osika, z krzewów – różę dziką i głóg jednoszyjkowy. Niektóre gatunki tak zwanych wierzb karłowatych są unikatowe , jak na przykład wierzba borówkolistna, która na Słowacji rośnie wyłącznie na Mutniańskim Torfowisku
Z punktu widzenia fauny bardzo cenne jest Klińskie Torfowisko , torfowiska Rudné i Sosnina ze względu na występowanie motyla dziennego – szlaczkonia torfowca, którego gąsienice żywią się wyłącznie liściami borówki bagiennej. Na Słowacji występuje jedynie w tych trzech miejscach. Najbogatszą gatubkowo jest grupa bezkręgowców, do której należą pająki, ważki, chrząszcze i ślimaki. Ze ślimaków w orawskich torfowiskach żyje rzadki ślimak poczwarówka Geyera. Oczywiście występują tu także płazy, głównie zaskroniec zwyczajny, żnija zygzakowata, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny,traszka karpacka i żaba jeziorkowa. Z ptaków żyje tu bekas kszyk, pokląskwa, dziwonia zwyczajna, świergotek łąkowy, sroka zwyczajna lub bocian czarny. Ze ssaków żyją tu lub pojawiają się sporadycznie sarny europejskie, jeleń szlachetny, dzik euroazjatycki, lis rudy, łasica pospolita, gronostaj europejski, kuna domowa, różne gatunki gryzoni (wiewiórka pospolita, mysz zielna, rzadka smużka leśna) oraz owadożernych (ryjówki, jeże).
Historia zasiedlania Górnej Orawy
Obszar Orawy od średniowiecza wchodził w skład Komitatu Orawskiego, należącego od roku 1918 do Królestwa Węgier. Większość miejscowości powstałych w tym okresie rozciągała się w dolinie rzeki Orawy i należały one do posiadłości możnowładców będących właścicielami Zamku Orawskiego. Niektóre wsie były także w posiadaniu drobnej szlachty i ziemian. Rejon dzisiejszej Górnej Orawy zajmował obszar przygraniczny z Polską.
Czytaj więcejW odróżnieniu od czasów dzisiejszych w średniowieczu były to rzadko zasiedlone tereny leżące na styku dwóch monarchii. Biegły tędy szlaki handlowe, przy których znajdowały się tzw. komory celne pełniące w tym czasie funkcję znanych nam współcześnie urzędów celnych. Pobierano w nich cło w wysokości 1/30 ceny przywożonego zagranicznego towaru.
Na terenie dzisiejszego powiatu Námestovo, gdzie leżą także gminy Klin i Oravské Veselé – Orawskie Wesołe, ludność w średniowieczu osiedlała się w znacznym rozproszeniu. Najliczniejszą grupę ludności stanowili pasterze zajmujący się hodowlą zwierząt, głównie bydła, koni i owiec. Wołosi budowali szałasy. W pobliżu nich karczowali las uzyskując tak ziemię na pastwiska i pola uprawne.
Zmiany nastąpiły w epoce odrodzenia. W roku 1556 panowanie nad Orawą objął Franciszek Thurzo. Posiadłość Orawska, której administracja skoncentrowała się na Zamku Orawskim, liczyła w tym czasie 32 wsi poddańczych z dochodem rocznym około 12 000 dukatów. Franciszek Thurzo zdawał sobie sprawę z tego, jak wielki potencjał do wzrostu i rozwoju mają jego włości. Przystąpił więc do szeroko zakrojonej, jak na owe czasy, kolonizacji Orawy. Była to długoterminowa inwestycja zapewniająca pozyskanie gruntów uprawnych oraz przypływ ludności, w myśl zasady: gdzie są ludzie, tam są i pieniądze (w łacinie: ubi populus, ibi obolus). Położył fundamenty pod dzieło, które na Orawie budowali dalej jego następcy, przede wszystkim jego syn hrabia Juraj Thurzo. Thurzonowska kolonizacja na Orawie miała miejsce głównie na rzadko zasiedlonych terenach położonych na granicach Królestwa Węgier i Polski. Właśnie w następstwie tej kolonizacji ujął się podział i pojęcie „Górnej” i „Dolnej” Orawy. Do końca XVI w. założono 42 nowych wsi. Thurzonowska posiadłość na początku XVII w. obejmowała już 83 miejscowości, w tym 80 wsi poddańczych i trzy ziemiańskie miasteczka (Trstená-Trzciana, Tvrdošín-Twardoszyn i Veličná-Weliczna).
Wieś Klin została założona z inicjatywy Franciszka Thurzona przed rokiem 1567. Sołtysem, który podjął zobowiązanie do założenia nowej wsi, zostałl Jakub Kohút, rodak z miejscowości Ústie (na części jej obszaru leży dzisiejsze Ústie nad priehradou). Sołtys sprowadził do nowej wsi sześć rodzin. Jakub Kohút i jego rodzina wkrótce po przybyciu do Klina przyjęła nowe nazwisko Klinovský. Z nazwisk pierwszych osadników utworzono także nazwy nowo powstałych przysiółków (znanych też pod nazwą rale).
Kolonizacja rzadko zasiedlonych obszarów należących do dóbr Zamku Orawskiego trwała jeszcze i wtedy, gdy ród Thurzonów wymarł i powstał Orawski komposesorat. Jedną z wtedy nowo założonych wsi było Oravské Veselé. Hrabianka Helena Illésházy, z domu Thurzo, 13 sierpnia 1629r. wydała akt lokacyjny sołtysom nowych wsi, którymi byli Roman Námestovský i Matej Osčanda.
Sołtysom powierzono zadanie zakładania nowych wsi. Byli to ludzie bardzo przedsiębiorczy, zawierali porozumienia z odpowiednimi feudałami, którymi na Orawie byli właściciele Zamku Orawskiego i należących do niego dóbr. W myśl takiego porozumienia się zobowiązywali do założenia nowej wsi i sprowadzenia do niej osadników. W zamian za to uzyskiwali sołtystwo, czyli dziedziczne prawo do sprawowania funkcji sołtysa, włącznie z prawem do użytkowania młyna i tartaku. Nowo powstałym wsiom wyznaczano okres ochronny, trwający najczęściej 16 lat, w którym ludność była zwolniona od obowiązku odprowadzania podatku i odrabiania pańszczyzny. Miał to być okres wystarczający do tego,aby się usadowić i stanąć na własnych nogach. Kolonizacja była trudnym zadaniem, gdyż nowe wsie powstawały na górzystym, rozczłonkowanym obszarze, gdzie był niedobór ziemi uprawnej a gleba nieurodzajna.
Kolonizacja Górnej Orawy i zakładanie nowych wsi odbywała się w niespokojnym okresie historycznym, podczas wojen tureckich i przeciw habsburskich powstań stanów. Orawa kilkakrotnie stawała się polem walki, głównie podczas powstania Imricha Thököliho i Franciszka II. Rakoczego. Wojna przynosiła problemy gospodarcze i społeczne także wtedy, gdy nie akcje bojowe nie odgrywały się bezpośrednio w regionie. Miało to wpływ na nowo zakładane wsie przysparzając im znacznych problemów. Klin również znałazł się w ciężkiej sytuacji. W roku 1608 zostało w miejscowości tylko jedno gospodarstwo podlegające obowiązkowi podatkowemu, wieś była prawie wyludniona. Dlatego też ich feudał, hrabia Juraj Thurzo 17 lipca 1613r. wydał dla wsi nowy akt założycielski. Sołtysem, który miał od nowa wybudować Klin, został Jakub Kohút Klinovský. Nowej wsi Klin wyznaczono okres 10 lat, podczas których miał być zwolniony od opłat. Ze znacznymi problemami musieli się borykać także mieszkańcy wsi Oravské Veselé. Ich feudał, hrabia Štefan Thököli, który był dyrektorom Orawskiego Komposesoratu, wydał w roku 1657 nowy dokument założycielski. Nowym sołtysem został Juraj Námestovský, zwany też Veselovský. Proces kolonizacji i zakładania nowych wsi został zakończony na przełomie XVII i XVIII wieku. Ukończył go ówczesny dyrektor Orawskiego Komposesoratu, hrabia Juraj Erdödy jr. Gdy skończyły się powstania stanów, udało mu się podnieść poziom gospodarczy i poprawić sytuację społeczną ludności. Najmłodszą wsią na Orawie stała się Oravská Lesná – Orawska Leśna, która początkowo nosiła nazwę Erdútka, na cześć hrabiego Juraja Erdödiego.
Nowo założone miejscowości się w pełni etabolowały w XVIII wieku, potrafiły już spełniać swoje zobowiązania wobec swojego feudała, tak samo jak starsze miejscowości. W latach 1770 – 1775 przebiegała w tym regionie regulacja wspólno urbarialnych na podstawie rozporządzenia cesarzowej i królowej Marii Teresy z rodu Habsburgów. Tzw. patent urbarialny regulujący obowiązki poddanych i całokształt stosunków wobec zwierzchności obowiązywał aż do zniesienia feudalizmu w następstwie rewolucji, która miała miejsce w latach 1848 – 1849. Proces uwłaszczenia i regulacji stosunków między Orawskim Komposesoratem i jego byłymi poddanymi trwał kilkadziesiąt lat. Gospodarkę i zarządzanie majątkiem, który wsiom odstąpił niegdysiejszy feudał, przekazano pod koniec XIX w. w ręce założonych wtedy wspólnot urbarialnych. Wspólnoty te gospodarują na swoich parcelach do dziś, pomimo przerwy w drugiej połowie XX w., gdy nimi zarządzała administracja państwowa.
Od najdawniejszych czasów większość mieszkańców zajmowała się uprawą roli i hodowlą zwierząt. Rozwinęły się także rzemiosła i różnego typu działalność gospodarcza, swoje produkty i usługi świadczyli na przykład młynarze, kowale, rymarze, płóciennicy, kupcy, szynkarze i inni. Wyraźniejsza zmiana tego stylu życia nastąpiła aż po drugiej wojnie światowej. Zmieniło się budownictwo mieszkaniowe i styl mieszkania, wybudowano infrastrukturę transportową, wiele budynków użyteczności publicznej spełniających wymagania nowoczesnej epoki.
Kaplica Vahanov
Na szczycie Vahanov od niepamięci znajdował się drewniany krzyż. Pod koniec XX wieku wymieniono go na metalowy. W 2007 roku dobudowana została altanka a kilka lat później wybudowano murowaną kapliczkę z rzeźbą św. Antoniego z Padwy.
Babia Góra
Babia Góra to najwyższy i największy szczyt Orawskich Beskydów. Jej wysokość sięga 1725 m n.p.m. Nazywają ją również „Królewną Beskidów”. Łączy się z nią wiele opowiadań i legend. Z ciekawości w niższych partiach góry znajdują się wyjątkowe górskie puszcze, w których dominują świerki a pomiędzy blokami piaskowca odnajdziemy również pseudokrasowe jaskinie.
Przyroda Górnej Orawy
Warunki geologiczne- Górna Orawa – to północny mikroregion wyjątkowego i różnorodnego regionu Orawy, graniczący z Polską. Otoczony masywem Orawskich Beskidów, Magurą Orawską i Tatrami Zachodnimi – Rohaczami. Jest to najbardziej wysunięty na północ region kraju, gdzie znajduje się najbardziej wysunięty na północ punkt na terytorium Słowacji – Modralova. Północna część Górnej Orawy znajduje odzwierciedlenie w surowym, zimnym i wilgotnym klimacie. Na Górnej Orawie jest najwięcej opadów w ciągu roku w Republice Słowackiej – lata bywają deszczowe, w zimie są silne mrozy i wysokie pokrywy śnieżne.
Czytaj więcejZ punktu widzenia ochrony przyrody większość obszaru znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Górna Orawa i jest również częścią obszaru Natura 2000, obszaru o znaczeniu europejskim. Wschodnia część mikroregionu Górnej Orawy znajduje się w Tatrzańskim Parku Narodowym i Górach Rohackich, z których najbardziej charakterystycznym wzgórzem należącym do tego mikroregionu jest Osobita (1687 m n.p.m). Widoczne szczyty Beskidów Orawskich na granicy z Polską to góry Pilsko i Babia. Babia Góra o wysokości 1725 m n.p. m. jest jednocześnie najwyższym szczytem tego trzeciego najwyższego łańcucha górskiego na Słowacji. Beskidy Orawskie stanowią granicę między zlewiskami bałtyckimi i czarnomorskimi. Beskidy Orawskie są częścią Karpat Zachodnich.
Pod względem geologicznym w przeważającej części Górna Orawa należy do strefy fliszu, składającej się z małych przepuszczalnych warstw iłu i piaskowca, która powstała w okresie starszego trzeciorzędu. Obszary Rohaczy składają się głównie z granitów, dolomitów, wapienia i piaskowca. Ta kompozycja geologiczna wytwarza dużo bardziej urozmaicone formacje skalne niż obszary samego fliszu. W Beskidach dominują szczyty Pilska i Babiej Góry,z kolei Magurę Orawską tworzą tzw. piaskowce magurskie, które wydostają się na powierzchnię głównie w górnych partiach Babiej Góry. Na Pilsku i Babiej Górze są widoczne ślady niewielkich kamiennych mórz, które powstały w wyniku oddziaływania mrozu i zwietrzenia. Obecnie erozja deszczowa charakteryzuje się głównie spłukiwaniem luźnej, wierzchniej warstwy terenu, zsuwaniem i osuwaniem się gruntu.
Na południe od Beskidu Orawskiego rozciąga się Kotlina Orawsko – Nowotarska ze sztuczną zaporą wodną – Zbiornikiem Orawskim. Ze wschodniej strony Gornej Orawy , pod górą Osobitą znajduje się Kotlina Orawska, stworzona przez erozję rzeki Orawica i jej dopływów. Z punktu widzenia klimatycznego Górna Orawa znajduje się w zimnej strefie klimatycznej, z dwoma obszarami wpływu pogodowego – chłodnym zimnym o średniej temperaturze w lipcu na poziomie 10-12 ° C i łagodnym chłodnym o średniej temperaturze lipca od 12 do 16 ° C. Średnia suma opadów rocznych na całym obszarze wynosi 700-1600 mm. Pod względem pokrywy glebowej na Górnej Orawie przeważają gleby kwaśne lub bardzo kwaśne, pozbawione składników odżywczych. Skład pokrywy glebowej znalazł odzwierciedlenie w składzie gatunkowym roślin i zwierząt.
Zgodnie z klasyfikacją fitogeograficzną region Górnej Orawy należy do obszaru flory zachodniokarpackiej, okręgu flory zachodniobeskidzkiej i regionu Beskidy Zachodnie. Znaczna część terytorium pokrywają bory bukowo – świerkowe, monokultury świerkowe i e masywne Beskidu Orawskiego, Magury Orawskiej i Rohaczów a także puszcze leśne z zachowanymi zbiorowiskami naturalnych lasów. Zbiorowiska leśne na poziomie górskim i podgórskim reprezentowane są przez kwieciste buczyny, jodłami i kwaśnymi buczynami górskimi, bez wyraźnie zarośniętego podszytu. Wśród drzew dominują buk, jodła i świerk. Na szczycie Pilska , Babiej Góry i Rohaczów przeważają zarośla kosodrzewiny.
W porostach roślin zielnych rośnie większość oryginalnych gatunków buczyn, takich jak żywiec gruczołowaty, wilczomlecz migdałolistny, kopytnik pospolity, wawrzynek wilczełyko i zawilec gajowy. W kwaśnych górskich buczynach można znaleźć takie gatunki roślinności alpejskiej jak podbiałek alpejski, wietlica alpejska charakterystycznych gatunkami buczyn. Część obszarów pokrywa oryginalny bór świerkowy z wiekiem około 200 lat, z wyraźnie przeważającymi monokulturami świerkowymi. W zaroślach zielnych rosną borówka czarna, podbiałek alpejski, narecznica szerokolistna i śmiałek pogięty . W najniższej warstwie rosną mchy, takie jak płonik, fałdownica szeleszcząca i inne.
W paśmie lasu, w paśmie kosodrzewiny znajdują sią wolne powierzchni zarośnięte krzewinkami mikrobioty syberyjskiej, wrzosu pospolitego, borówki czarnej, podbiałka alpejskiego, borówki brusznicy i starca górskiego. Najważniejsze gatunki roślinne tego pasma to widlicz alpejski, goryczka kropkowana, rojnik górski i jastrzębiec alpejski. W najwyższych partiach szczytów Pilska i Babiej Góry znajdują się rozległe powierzchnie pokryte skałami i kamieniami, które są środowiskiem życia dla różnego rodzaju ,,karłowatych,, wierzbowatych , jak na przykład wierzby wykrojonej. Otwarte wapieńcowe zespoły skałne Osobitej i na grzebieniach Rohaczów wytwarzają odpowiednie warunki dla roślinności wapieńcowej, na przykład dla sasanki słowackiej, goryczki krótkołodygowej, zawilca narcyzowatego, szarotki alpejskiej, różnych gatunków dzwonków i welu innych.Występują tu górskie łąki pokryte bliźniczką.
W obszarze Pilska jest wiele rozproszonych małych torfowisk, które są jednymi z najwyżej położonych na Orawie. Z gatunków roślin interesujące jest występowanie borówki bagiennej. Cenny gatunkiem występującym na Babiej Górze jest rogownica alpejska babiogórska, która rośnie tylko w tym miejscu, w żadnym innym na Słowacji czy w Polsce.
Z rzadkich górskich gatunków roślin można tu spotkać sasanką białą, urdzika karpackiego i zawilca narcyzowatego. Wzdłuż cieków wodnychi źródeł rośnie gatunek o znaczeniu europejskim- tojad mocny morawski. W niższych partiach w świerczynach rosną maliny, poziomki pospolite, turzyce pugułkowate,kosmatki owłosione.
W dolinach górskich wokół potoków górskich zachowały się olszyny, które są dobrze oddzielone od pozostałych zbiorowisk i są stosunkowo wyraziste. Piętro drzew tworzy olsza szara, czeremcha zwyczajna, wierzba krucha a w ich cieniu rosną takie gatunki jak kalina koralowa, kruszyna pospolita i różne gatunki wierzbowatych. Stanowiska olszyn upodobały sobie różne rośliny zielne, jak lepiężnik biały, lepiężnik różowy, żywokost bulwiasty i knieć błotna.
Dla regionu Górnej Orawy jest charakterystyczna różnorodność gatunkowa zwierząt i roślin torfowiskowych. Najpiękniejsze i największe znajdują się bezpośrednio na granicy z Polską. W przeszłości często je wykorzystywano w wydobyciu próchnicy. Typowe gatunki roślin torfowych to różne mchy, turzyce, wełnianki, storczyki, kolejno tłustosz pospolity, bobrek trójlistkowy, rosiczka okrągłolistna, czermnień błotna, bagno zwyczajne, żurawina wielkoowocowa, borówka bagienna i inne. Wyjątkowość górnoorawskich torfowisk potwierdza występowanie na tym terenie wierzby borówkowolistnej i wierzby rokity, które na Słowacji rosną tylko w tej okolicy.
Jeżeli chodzi o przedstawicieli rzeszy zwierząt, najbardziej charakterystyczne dla regionu Górnej Orawy są zwierzęta, takie jak jeleń szlachetny, dzik euroazjatycki, sarna leśna, lis rudy, łasica pospolita, gronostaj europejski, wiewiórka pospolita i zając szarak. Sporadycznie, na podmokłych terenach można spotkać łosia euroazjatyckiego, który dostanie się tu z pobliskiej Polski. Spośród wielkich drapieżników występuje tu wilk szary, którego osobniki tworzą watahy w ilości trzech do siedmiu wilków. Niedźwiedź brunatny i ryś euroazjatycki wystąpują w mniejszych ilościach.
Z małych ziemnych ssaków żyje tu mysz zaroślowa, nornica ruda, nornik polny, nornica ruda, orzesznica leszczynowa, smużka leśna, ryjówka zwyczajna , nornik zwyczajny, itd. Z ptaków drapieżnych żyje tu jastrząb zwyczajny, krogulec zwyczajny, myszołów zwyczajny, sokół leśny, sokół pustułka, sokół wędrowny i orzeł przedni. Lasy oferują dobre warunki do gnieżdżenia się nocnym myśliwym – sowam.
Często tu występują puszczyk, sóweczka,puchacz zwyczajny, rzadziej włochatka zwyczajna. Cennym mieszkańcem górnoorawskich lasów jest bocian czarny, głuszec zwyczajny i cietrzew zwyczajny. Kolejnym gatunkiem leśnym kurowatych jest kiedyś częsty mieszkaniec rozległych łąk i pastwisk, aktualnie wystąpujłcy coraz rzadziej cietrzew zwyczajny. W starych świerkowo-bukowych lasach żyje dzięcioł czarny, rzadki dzięcioł trójpalczasty, dzięcioł duży, rzadki drozd obrożny.
Na Zbiorniku Orawskim żyje wiele gatunków ptaków wodnych, z których najbardziej znane to mewa śmieszka, rybitwa rzeczna, zimorodek zwyczajny i liczne gatunki kaczek, perkozowych i chruścieli. W bystrzynach i bagnach żyją płazy takie jak salamandra plamista, traszka karpacka, traszka górska. Gady reprezentuje głównie żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny i jaszczurka żyworodna. Najbardziej różnorodnych przedstawicieli mają w tym obszarze bezkręgowce . Bogata fauna pająków, z których kilka bardzo ciekawych gatunków żyje w wyższych partiach górskich i na torfowiskach. Pod względem wizualnym bardzo atrakcyjną grupą owadów są motyle – różnokolorowe rusałkowate, takie jak rusałka pawik, rusałka żałobnik, rusałka admirał, latolistek cytrynek, szlaczkoń cytrynek i zorzynek żerzuchowy.
Magurka
Magurka to szczyt o wysokości 1107 m n.p.m., który znajduje się w głównym grzbiecie Orawskiej Magury. Można go rozpoznać w bardzo prosty sposób, ponieważ na jego szczycie znajduje się nadajnik telewizyjny o wysokości 80 metrów. W okolicy Magurki spadł znany meteoryt Magura. Jego części znajdują się w znanych muzeach na całym świecie.
Jezioro Orawskie
Pomysły wybudowania zapory zlokalizowanej w Kotlinie Hornoorawskiej sięgają XIX wieku. W 1941 roku plany przerodziły się w czyn. Prace na zaporze trwały do 1953 roku. W wyniku budowy zapory zupełnie zanikło kilka miejscowości: Slanica, Ústie nad Oravou, Oravské Hámre, Osada i Lavkov, ktorý był osiedlem Dolnego Štefanova. Wyburzona została również część miejscowości Bobrov i Námestovo. Przy całkowitym napełnieniu zbiornika woda zalewa powierzchnię 35 km2 i maksymalna głębokość wynosi 38 m.
Slanicka wyspa sztuki
Slanicka wyspa sztuki to dawne wzniesienie, na którym stoi kościół pod wezwaniem Podwyższenia Św. Krzyża oraz Droga Krzyżowa, Znajduje się tu również cmentarz oraz grobowiec rodziny Klinowskich. Wzniesienie znajdowało się nad zatopioną miejscowością Slanica. W 1971 roku w tym miejscu otwarto ekspozycję tradycyjnej sztuki ludowej ze zbiorów Galerii Orawskiej, która przez cały czas opiekuje się tą wystawą. We wnętrzu kościoła znajduje się ekspozycja pt. „Tradycyjne ludowe rzeźbiarstwo i malarstwo słowackie” oraz na zewnątrz na wyspie powstało lapidarium „Orawskiej rzeźby kamiennej XVIII i XIX wieku”.
Stajnia
Drewniany budynek zwany „Koniareń” znajduje się w lasach nad miejscowością Klin. Ważne dla leśników miejsce służyło jako noclegownia dla pracowników a jednocześnie jako stajnia dla koni. Budynek jest własnością wspólnoty urbarialnej w Klinie, która w niedalekiej przeszłości budynek wyremontowała.
Kaplica Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny
Znajduje się na pograniczu miejscowości Orawskie Wesele i Sihelne koło drogi, która łączy wspomniane miejscowości. Nie tak dawno była odremontowana. We wnęce kaplicy pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny znajduje się rzeźba Matki Bożej.
Kaplica św. Józefa
Przydrożna kaplica św. Józefa znajduje się na skrzyżowaniu głównej drogi prowadzącej przez Orawskie Wesele oraz drogi do Sihelnego. Niewielką murowaną budowlę zwieńczono niewielką wieżyczką z „cebulowym” hełmem.
Oravské Veselé (Orawskie Wesołe) – historia miejscowości
Wieś Orawskie Wesołe została założona w okolicy góry Pilsko, na rozczłonkowanym terenie porośniętym lasem. Obszar, na którym powstała wieś, od średniowiecza wchodził w skład Komitatu Orawskiego, jednostki terytorialno-administracyjnej Królestwa Węgier.
Czytaj więcejLeżała na węgiersko-polskim pograniczu, które w średniowieczu było rzadko zasiedlone. Głównym źródłem utrzymania ludności tu było pasterstwo, ludzie paśli bydło i owce, budowali szałasy. W pobliżu nich karczowali las, zakładali pola uprawne i pastwiska. Miejscową ludność tworzyli w większości poddani możnowładcy mającego siedzibę na Zamku Orawskim.
Gdy w roku 1556 uzyskał Posiadłość Orawską i należący do niej Zamek Orawski František Thurzo, rozpoczął systematyczną kolonizację tych terenów. Działalność tę kontynuował jego syn Juraj Thurzo a później Orawski Komposesorat, który powstał, gdy ród Thurzonów wymarł po mieczu. Akt lokacyjny dla Orawskiego Wesołego wydała 13 sierpnia 1629r. hrabina Helena Illésházy, z domu Thurzo, która była małżonką hrabiego Gašpara Illeshazy, dyrektora Orawskiego Komposesoratu. Sołtysami, którym powierzono zadanie założenia wsi i sprowadzenia osadników zostali Roman Námestovský i Matej Osčanda z Polski.
Budowa wsi była procesem złożonym i przysparzała wielu problemów, dlatego dyrektor Orawskiego komposesoratu, hrabia Štefan Thököli, wydał w roku 1657 nowy akt założycielski, w którym do funkcji sołtysa wymianował Juraja Námestovského, który zaczął już używać nazwiska Veselovský. Do sołtysa należała posiadłość, w skład której wchodził tartak, młyn i pola, na których pracowali chłopi-zagrodnicy. Najstarsze znane wytyczenie granic obszaru wsi pochodzi z roku 1665. Wytyczeniu granic wsi towarzyszył długoletni spór o działki z miasteczkiem Námestovo.
W dokumentach urbarialnych z roku 1677 i 1696 figuruje informacja, że w Orawskim Wesołym było siedem osad (znanych też pod nazwą rale), z czego jedna była sołtyska i kilka chłopskich: Subákova, Stašova, Kafiášova, Solkova i Plavníkova. Pierwszymi rzemieślnikami we wsi byli kowal i tkacz. Następnie rozwinęło się młynarstwo, już w roku 1677 wspominane są trzy młyny. Większość ludności utrzymywała się z rolnictwa i hodowli zwierząt, stosowano płodozmian trzypolowy (oziminy, zboża jare, ugór). Miejscowość nie miała wystarczającej powierzchni własnych pastwisk, dlatego brala w najem parcele od Orawskiego Komposesoratu w miejscach zwanych Magurka, Dlhá Bučina, Priehyba itp. W latach 1770 – 1775 w Orawskim Wesołym wprowadzono tzw. patent urbarialny cesarzowej Marii Teresy.
W ramach regulacji na podstawie patentu urbarialnego zniesiono dziedziczne prawo do funkcji sołtysa i wprowadzono system wyborczy sołtysa, rejenta (notariusza) i radnych.
Orawskie Wesołe zamieszkiwała ludność w większości wyznania rzymskokatolickiego. Początkowo wieś była filią parafii w Námestowie a od roku 1706 parafii w Rabči. Orawskie Wesołe stało się odrębną parafią w roku 1786. Pierwszy drewniany kościół pw. św. Elżbiety wybudowano w roku 1656. Później zarząd Orawskiego Komposesoratu, który przyjął religię protestancką, przekazał świątynię kościołowi ewangielickiemu wyznania augsburskiego. Od roku 1688 kościół przywrócono parafii rzymskokatolickiej, ponownie pw. Św. Elżbiety. W roku 1690 zbudowano dzwonnicę.W roku 1812 wzniesiono nowy, murowany kościół i później w roku 1833 plebanię. Kościół uległ większej rekonstrukcji w roku 1929 i później w latach 1964 – 1965. Oprócz kościoła św.Elżbiety wierzący mają do dyspozycji kilka kapliczek, w miejscowości stoi i kilka krzyży.
Po rewolucji w latach 1848 – 1849 zniesiono ustrój feudalny. Proces uwłaszczenia i regulacji stosunków między Orawskim Komposesoratem i jego byłymi poddanymi ukończyło zawarcie umowy urbarialnej podpisanej po długich sporach 12 maja 1873r. Tak stworzono warunki do utworzenia wspólnoty urbarialnej. Wspólnota użytkowała pierwotne grunty, z których największe znaczenie miały lasy. Po drugiej wojnie światowej lasami zaczęło zarządzać państwo a Wspólnota została rozwiązana. Po przewrocie w roku 1989 zmieniła się sytuacja społeczna i Wspólnota Urbarialna mogła odnowić swoją działalność.
Ciężkim doświadczeniem dla ludności Orawskiego Wesołego była pierwsza wojna światowa. Oprócz zaginionych na froncie przyniosła znaczne problemy gospodarcze i społeczne. Tragiczna w skutkach była epidemia grypy hiszpańskiej, przyniosła wiele ofiar śmiertelnych. Pod koniec wojny ludność aktywnie powstała przeciw monarchii i z zadowoleniem przyjęła powstanie Republiki Czechosłowackiej.
Również w okresie międzywojennym większość ludności utrzymywała się pracując na roli i hodując zwierzęta. Znaczne znaczenie gospodarcze miały regularne i roczne jarmarki, na których handlowano bydłem. Niektórzy zajmowali się rzemiosłem i usługami. W Orawskim Wesołym były w tym czasie 4 młyny. Ziemia jednakże nie używiła wszystkich i wielu ludzi poszukiwało zajęcia za granicą, głównie w USA, Niemczech, Francji i Belgii.
W roku 1790 w Orawskim Wesołym otwarto szkołę. Od roku 1869 wprowadzono obowiązek szkolny. Budynek szkoły uległ przebudowie w roku 1900, nowy trzyklasowy budynek szkoły wzniesiono w roku 1926. W budowę szkoły wniosła swój wkład także Wspólnota Urbarialna w Orawskim Wesołym. Od roku 1930 szkoła miała 6 klas. W roku 1943 otwarto dwie odrębne szkoły. W latach 1939 – 1945 ludzie odczuli ciężkie skutki drugiej wojny światowej. Ludność przłączyła się do antyfaszystowskiego ruchu oporu i Słowackiego Powstania Narodowego. Podczas przechodzenia działań frontowych i w czasie wyzwalania wsi, wieś poniosła duże straty.
W roku 1952 wybudowano nową remizę strażacką dla miejscowej straży działającej tu od roku 1936. Remiza była budynkiem wielofunkcyjnym, znajdował się w niej urząd gminy, poczta, biblioteka wiejska i sklep obuwniczy. W roku 1993 remizę zrekonstruowano i w budynku przybyła filia Słowackiej Kasy Oszczędności i sklepy. W roku 1958 wieś Orawskie Wesołe została zelektryfikowana. Rolę budynku wielofunkcyjnego przejął Dom Kultury zbudowany w latach 1972 – 1982. We wsi brakowało wody. Problem rozwiązała budowa wodociągu zaplanowana i zrealizowana w latach 1983 – 1998.
Po drugiej wojnie światowej wprowadzono wiele zmian także w rolnictwie. Nowy ustrój stawiał na pierwsze miejsce gospodarkę kolektywną i spółdzielnie rolne. W Orawskim Wesołym założono w roku 1962 Państwowe Gospodarstwo Rolne o powierzchni około 500 ha, do roku 1978 wstąpili do niego pozostali rolnicy. Zakład zarządzany przez Gminną Radę Narodową. Orawskie Wesołe świadczył różne usługi dla ludności. Wkrótce po dugiej wojnie światowej została upaństwowiona szkoła, zmienił się także system nauczania. Korzystano jeszcze ze starych klas, które jednak nie odpowiadały ówczesnemu zapotrzebowaniu. Z tego względu w latach 1955 – 1957 przystąpiono do budowy nowej szkoły a w latach 1958 – 1959 zbudowano także budynek mieszkalny dla naczycieli. Opiekę nad dziećmi w wieku przedszkolnym zapewniało przedszkole wybudowane w roku 1973 – 1976. Dostępność opieki zdrowotnej poprawiła się wraz z otwarciem Gminnego Ośrodka Zdrowia. Jego budowę ukończono w roku 1970, od wtedy był sukcesywnie modernizowany. Ośrodek zdrowia jest wspólny dla gmin Orawskie Wesołe i Mutné.
Po przewrocie w roku 1989 i po powstaniu niezależnej Republiki Słowackiej w roku 1993 Orawskie Wesołe przekształciło się w dzisiejszą nowoczesną gminę górnoorawską.
Cyrylometodejski krzyż
W obszarze miejscowości Orawskie Wesele był na Grapie w 2013 roku wzniesiony dwunastometrowy żelazobetonowy Cyrylometodejski krzyż. Cyrylometodejski krzyż jest narodowym symbolem Słowaków i wskazuje na Cyrylometodejskie tradycje Słowacji. Z wierchu Grapa (876 m n.p.m.) można podziwiać przepiękne widoki na otaczającą krainę.
Pilsko
Pilsko – jeden z majestatycznych wierchów mikroregionu Górna Orawa, położony na granicy z Polską. Ze swoją wysokością 1557 m nad poziomem morza. jest mniej znany niż jego wyższa “siostra” Babia Góra, ale także ma swój urok. Pilsko jest częścią masywu Beskidu Orawskiego i polskiego Beskidu Żywieckiego.
Czytaj więcejZ punktu widzenia systemu obszarów chronionych Natura 2000 jest postrzegane jako ważny obszar europejski. Aktualnie słowacka część Pilska znajduje się w strefie A o najwyższym poziomie ochrony w Obszarze Chronionego Krajobrazu Górna Orawa. Terytorium katastralne należy do trzech słowackich gmin: Mutnego, Namiestowa (Pilsko Namiestowskie) i Orawskiego Weselego
Podobnie jak inne wierchy na granicy polsko-słowackiej, Pilsko tworzy granicę między zlewiskami. Potoki z północnych stoków należą do zlewiska Morza Bałtyckiego, podczas gdy te na południowych stokach należą do zlewiska Morza Czarnego. Pilsko jest częścią Karpat Zachodnich w Beskidach. Aktywność lodowców była bardziej aktywna po stronie północnej, co skutkowało bardziej stromymi zboczami po tej stronie niż na południu.
Pod względem geologicznym Pilsko należy do strefy fliszu, składającej się z małych przepuszczalnych warstw iłu i piaskowca, która powstała w okresie starszego trzeciorzędu. W Beskidach Orawskich dominują szczyty Pilska i Babiej Góry,z kolei Magurę Orawską tworzą tzw. piaskowce magurskie, które wydostają się na powierzchnię głównie w górnych partiach Babiej Góry. Na Pilsku są widoczne ślady niewielkich kamiennych mórz, które powstały w wyniku oddziaływania mrozu i zwietrzenia. Obecnie erozja deszczowa charakteryzuje się głównie spłukiwaniem luźnej, wierzchniej warstwy terenu, zsuwaniem i osuwaniem się gruntu.
Z punktu widzenia klimatycznego Pilsko znajduje się w zimnej strefie klimatycznej chłodnej, o średniej temperaturze w lipcu na poziomie 10-12 ° C . Średnia suma opadów rocznych na całym obszarze wynosi 1600 mm. Pod względem pokrywy glebowej na Górnej Orawie przeważają gleby kwaśne lub bardzo kwaśne, pozbawione składników odżywczych. Skład pokrywy glebowej znalazł odzwierciedlenie w składzie gatunkowym roślin i zwierząt.
Zgodnie z klasyfikacją fitogeograficzną obszar Pilska należy do obszaru flory zachodniokarpackiej, okręgu flory zachodniobeskidzkiej i regionu Beskidy Zachodnie. Znaczna część terytorium pokrywają bory bukowo – świerkowe, monokultury świerkowe i e masywne Beskidu Orawskiego, Magury Orawskiej i Rohaczów a także puszcze leśne z zachowanymi zbiorowiskami naturalnych lasów. Zbiorowiska leśne na poziomie górskim i podgórskim reprezentowane są przez kwieciste buczyny, jodłami i kwaśnymi buczynami górskimi, bez wyraźnie zarośniętego podszytu. Wśród drzew dominują buk, jodła i świerk. Na szczycie Pilska przeważają zarośla kosodrzewiny.
W porostach roślin zielnych rośnie większość oryginalnych gatunków buczyn, takich jak żywiec gruczołowaty, wilczomlecz migdałolistny, kopytnik pospolity, wawrzynek wilczełyko i zawilec gajowy. W kwaśnych górskich buczynach można znaleźć takie gatunki roślinności alpejskiej jak podbiałek alpejski, wietlica alpejska charakterystycznych gatunkami buczyn. Większą część obszarów pokrywa oryginalny bór świerkowy z wiekiem około 200 lat . W zaroślach zielnych rosną borówka czarna, podbiałek alpejski, narecznica szerokolistna i śmiałek pogięty. W najniższej warstwie rosną mchy, takie jak płonik, fałdownica szeleszcząca i inne. W paśmie lasu, w paśmie kosodrzewiny znajdują się wolne powierzchni zarośnięte krzewinkami mikrobioty syberyjskiej, wrzosu pospolitego, borówki czarnej, podbiałka alpejskiego, borówki brusznicy i starca górskiego
Najważniejsze gatunki roślinne tego pasma to widlicz alpejski, goryczka kropkowana, rojnik górski i jastrzębiec alpejski. W lokalizacji Mechy znajdują się rozległe powierzchnie pokryte skałami i kamieniami, które są środowiskiem życia dla różnego rodzaju ,,karłowatych,, wierzbowatych, jak na przykład wierzby wykrojonej. w najwyższych partiach znajdują się górskie łąki pokryte bliźniczką. W obszarze Pilska jest wiele rozproszonych małych torfowisk, które są jednymi z najwyżej położonych na Orawie. Z gatunków roślin interesujące jest występowanie borówki bagiennej.
Wzdłuż cieków wodnych i źródeł rośnie gatunek o znaczeniu europejskim- tojad mocny morawski. W niższych partiach w świerczynach rosną maliny, poziomki pospolite, turzyce pugułkowate,kosmatki owłosione. Wokół górskich potoków i źródeł zachowały sią górskie olszyny , które są dobrze odgraniczone od pozostałych siedlisk i są stosunkowo wyraziste. Piętro drzew tworzy olsza szara, czeremcha zwyczajna, wierzba krucha a w ich cieniu rosną takie gatunki jak kalina koralowa, kruszyna pospolita i różne gatunki wierzbowatych. Stanowiska olszyn upodobały sobie różne rośliny zielne, jak lepiężnik biały, lepiężnik różowy, żywokost bulwiasty i knieć błotna.
Jeżeli chodzi o przedstawicieli rzeszy zwierząt, najbardziej charakterystyczne dla okolic Pilska są zwierzęta, takie jak jeleń szlachetny, dzik euroazjatycki, sarna leśna, lis rudy, łasica pospolita, gronostaj europejski, wiewiórka pospolita i zając szarak. Sporadycznie w okolicach Pilska można spotkać łosia euroazjatyckiego, który dostanie się tu z pobliskiej Polski. Spośród wielkich drapieżników na Pilsku występuje wilk szary, którego osobniki tworzą watahy w ilości trzech do siedmiu wilków. Wilk ma tu dobre warunki do przeżycia , ponieważ populacje jelenia szlachetnego i dzika euroazjatyckiego jako naturalnych łupów stale zwiększają się. Niedźwiedź brunatny i ryś euroazjatycki występują tu wyjątkowo.
Drobne ziemne ssaki mają tu swoich przedstawicieli, żyje tu mysz zaroślowa, nornica ruda, nornik polny, nornica ruda, orzesznica leszczynowa, smużka leśna, ryjówka zwyczajna , nornik zwyczajny, itd. Z ptaków drapieżnych żyje tu jastrząb zwyczajny, krogulec zwyczajny, myszołów zwyczajny, czasem przyleci orzeł przedni. Lasy oferują dobre warunki do gnieżdżenia się nocnym myśliwym – sowom. Często tu występują puszczyk, sóweczka,puchacz zwyczajny, rzadziej włochatka zwyczajna..
Jedno z ostatnich schronień znajduje tu rzadki gatunek kurowatych – cietrzew zwyczajny, któremu odpowiada spokój i cisza pilskich borów świerkowych. Jest to jeden z naszych największych ptaków, ale równocześnie najbardziej zagrożonych. Dorosłe osobniki w okresie zimowym żywią się praktycznie tylko igłami świerkowymi, jodłowymi, w okresie wegetacyjnym ich pokarm składa się z malin , borówek, ich owoców czasami z owadów. Owadami żywią się głównie małe cietrzewie, dopóki nie wyrosną.
W starych świerkowo-bukowych lasach żyje dzięcioł czarny, rzadki dzięcioł trójpalczasty, dzięcioł duży, rzadki drozd obrożny. W bystrzynach i bagnach żyją płazy takie jak salamandra plamista, traszka karpacka, traszka górska. Gady reprezentuje głównie żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny i jaszczurka żyworodna
Najbardziej różnorodnych przedstawicieli mają w tym obszarze bezkręgowce . Bogata fauna pająków, z których kilka bardzo ciekawych gatunków żyje w wyższych partiach górskich. Chyba najbardziej wyrazistą grupą owadów są motyle, z których na Pilsku żyją – różnokolorowe rusałkowate, takie jak rusałka pawik, rusałka żałobnik, rusałka admirał, latolistek cytrynek, szlaczkoń cytrynek i zorzynek żerzuchowy. Z chrząszczy na Pilsku występują ich rzadkie gatunki, warto wspomnieć rodzaj Palaeocollidium coriaceum lub górski gatunek kusaka Longiceps Atrecus. Aktualnie w lasach Pilska niestety najbardziej obficie występują różne gatunki szkodników lasów, głównie drzew , takie jak kornik drukarz, rytownik pospolity, bielojad olbrzymi, drwalnik paskowany. Szybkiemu mnożeniu się ich populacji bardzo napomogły wielkie wichury, które przeszły nad Pilskiem w niedalekiej przeszłości, kiedy powalając drzewa wytworzyły świetne warunki dla ich życia.
Pilsko jest jednym z dwóch wyraźnych szczytów Orawskiego Północnego horyzontu, jest widoczne szczególnie z grzbietu Orawskiej Magury. Jest to bardzo interesujące wzgórze pod względem turystycznym, skąd przy dobrej pogodzie jest przepiękny widok Orawę oraz okoliczne łańcuchy Tatr Zachodnich, Wierchów Choczańskich i Małej Fatry. Na szczyt Pilska można dostać się od strony słowackiej wzdłuż chodnika turystycznego oznakowanego na niebiesko z przełęczy Hlinka i Sihelny lub po zielonym szlaku z miejscowości Orawskie Wesele. Wejście trwa ok. 2 ½ godziny i jest stosunkowo łatwe.
Niestety, jak każdemu naturalnemu unikatowi, także Pilsku zagraża nie tylko przyroda ale także negatywne działania człowieka w postaci różnych interesów developerskich, nielegalnego zbioru runa leśnego, naruszania zakazu wjazdu pojazdami, nieuszanowania ciszy i szkody na środowisku roślin i zwierząt w okresie wegetacyjnym, kiedy negatywnie wpływa na nie jazda samochodami, motocyklami, quadami a w zimie stkutrami.